„[…] precyzja stanowi kluczowy aspekt współczesnego świata, ale jej rola jest anonimowa. Wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że maszyny muszą być precyzyjne; że przedmioty, które stały się nam nieodzowne […] korzystają z idealnie dopasowanych komponentów i gwarantują niemal bezbłędne działanie; i chyba zgodzimy się, że im wyższy poziom precyzji, tym lepiej. Jednocześnie ową precyzję, podobnie jak tlen czy język ojczysty, traktujemy jako coś oczywistego, ledwie zauważalnego.”
Siła precyzji. Jak inżynierowie konstruowali współczesny świat, Simon Winchester, tł. Grzegorz Ciecieląg, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2024, s. 17.
Trudno nie zgodzić się z powyższym fragmentem. Precyzja jest czymś, od czego zależy prawidłowe działanie właściwie każdego urządzenia, a jednocześnie zdajemy się jej zupełnie nie dostrzegać.
CZYM JEST PRECYZJA?
Siła precyzji to opowieść rozpoczynająca się w chwili, gdy inżynierowie dotarli do punktu w historii, w którym dalszy rozwój maszyn zaczął zależeć od wprowadzenia precyzji. Przy czym – jak podkreśla Simon Winchester – precyzja nie oznacza jedynie dokładności czy perfekcji, którą możne osiągnąć rzemieślnik wykonujący swoje wyroby ręcznie. Nie da się, według Autora, mówić o precyzji, gdy dany przedmiot jest unikatowy, powstały np. w jednym egzemplarzu. Choć takie podejście może się wydawać nieintuicyjne, jest ono jak najbardziej właściwe. Precyzja musi zapewniać powtarzalność, tj. umożliwić wykonanie czegoś zawsze w ten sam sposób. Weźmy za przykład śrubkę. Wyobraźmy sobie, że kupujemy dziesięć takich samych śrub [np. M6x40], po czym – już w trakcie ich wkręcania – okazuje się, że każda z nich jest w jakiś sposób inna: pierwsza wkręciła się idealnie, za to druga zdaje się mieć luz, trzecia nie chce w ogóle się wkręcić, czwarta się wkręciła, ale okazała się za długa, itp. Jednym słowem: loteria.
I choć zdaję sobie sprawę, że powyższy przykład może brzmieć kuriozalnie, to bez precyzji tak by to właśnie mogło wyglądać.
„Podsumowując, dokładność jest wiernością zamiarowi, precyzja zaś – wiernością sobie.”
Siła precyzji. Jak inżynierowie konstruowali współczesny świat, Simon Winchester, tł. Grzegorz Ciecieląg, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2024, s. 24.
POCZĄTKI PRAWDZIWEJ PRECYZJI
Patrząc na precyzję przez pryzmat tego, co napisałem powyżej, trudno nie dojść do wniosku, że „prawdziwa” precyzja ma wiele wspólnego z industrializacją. Właściwie, gdyby nie precyzja, o jakimkolwiek uprzemysłowieniu cywilizacji nie mogło by być mowy.
Za pierwszego, który wykorzystał precyzję podczas produkcji, uznaje się żyjącego w dziewiętnastowiecznej Anglii Johna Wilkinsona. Jak to zwykle bywa, przełom dokonał się w sektorze zbrojeniowym [choć to raczej określenie współczesne]: Wilkinson opracował i opatentował metodę tworzenia jednakowych luf montowanych w działach okrętowych. Identyczność owych dział odznaczała się wysokim [jak na tamte czasy] poziomem tolerancji wynoszącym 0,1 cala [2,5 mm].
Szybko zauważono, że technikę stosowaną do produkcji śmiercionośnej broni, można zaadaptować na potrzeby cywilne: Wilkinson zaczął wytwarzać cylindry do maszyn parowych Jamesa Watta. I wtedy świat przyspieszył…
OBNIŻANIE TOLERANCJI
Samo wprowadzenie precyzji do procesu produkcji było dopiero początkiem. Rozwój technologii wymagał bowiem dalszego obniżania poziomu tolerancji. Winchester przedstawia kolejne kamienie milowe w podnoszeniu precyzji na kilkunastu przykładach. Poza wspomnianym wcześniej Wilkinsonem i Wattem, w Sile precyzji Autor pisze także m.in. o: płytkach wzorcowych, zamkach, ustandaryzowaniu wymiarów śrub, ujednoliceniu rozmiarów obuwia, wprowadzeniu części zamiennych, rozwoju tokarek, zegarach, pierwszych samochodach od Rolls-Royce’a i Forda, silnikach stosowanych w lotnictwie, teleskopach [dla fanek i fanów astrofizyki: jest sporo o Kosmicznym Teleskopie Hubble’a], tranzystorach, mikroprocesorach, czy choćby o dalszym doskonaleniu urządzeń pomiarowych. A to i tak nie wszystko.
DLA KOGO?
Ogromnym plusem Siły precyzji jest nie tylko mnóstwo faktów i ciekawostek, ale także sam styl jakim posługuje się Autor. Książkę Winchestera świetnie się czyta. Zarówno wtedy, gdy pisze o tym, jak doszło do standaryzacji wymiarów stosowanych w śrubkach, jak i w chwili, gdy wspomina o hiper zaawansowanej produkcji procesorów. Wyobraźcie sobie, że na rozmiarze podobnym do opuszka naszego palca u dłoni, potrafi znaleźć się – uwaga – siedem miliardów[!] tranzystorów. Tutaj pragnę zaznaczyć, iż książka została pierwotnie wydana w 2018 roku. Natomiast już w 2023 roku w procesorach Intela 13 i 14 generacji liczbę tranzystorów określa się na jakieś 10 miliardów. Swoją drogą, Winchester zastanawia się, czy przypadkiem nie zbliżamy się do końca możliwego do osiągnięcia poziomu precyzji – nie można przecież zmniejszać [np.] tranzystorów w nieskończoność.
Wracając do meritum – uważam, że ze względu na przepełniony pasją styl, którym posługuje się Autor, po Siłę precyzji może sięgnąć każda osoba zainteresowana tematem. Nie trzeba przy tym znać pojęć z zakresu inżynierii czy techniki, gdyż Winchester nawet bardziej zaawansowane zagadnienia objaśnia w bardzo przystępny sposób. Ale gdyby jednak potrzebna była jakaś definicja, na końcu Autor zamieścił krótki słowniczek kilku istotniejszych pojęć.
PODSUMOWUJĄC
Siła precyzji to niesłychanie ciekawa i świetnie napisana publikacja, dzięki której możemy zrozumieć, jak wiele w naszym codziennym funkcjonowaniu zależy właśnie od niej – precyzji. Simon Winchester, wybierając najciekawsze przykłady, opowiedział o tym, jak powstało i jak rozwijało się coś, co dziś – z powodu wszechobecności – jest wręcz niedostrzegane, a ma ogromne znaczenie. Precyzja rzeczywiście ma siłę.
RECENZJA NA PODSTAWIE WYDANIA
Siła precyzji. Jak inżynierowie konstruowali współczesny świat, Simon Winchester, tł. Grzegorz Ciecieląg, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2024, ISBN: 978-83-233-5337-9.
Egzemplarz książki do recenzji otrzymałem od Wydawcy w ramach współpracy barterowej.