Czy kojarzycie Simona Mariusa? Ten niemiecki astronom spoglądał w niebo na Jowisza i jego okolice jakoś na początku XVII wieku. Zaobserwował i nazwał cztery orbitujące tam księżyce: Ganimedesa, Io, Kallisto i Europę. Dalej nie kojarzycie Mariusa? Nic dziwnego – pech chciał, że zaledwie dzień wcześniej w 1610 roku to samo dostrzegł Galileusz. I choć to nie on ochrzcił satelity Jowisza, to właśnie jego uznaje się za odkrywcę, i to od jego nazwiska na obiekty te mówi się „księżyce galileuszowe”.
PRZEWODNIK PO WSZECHŚWIECIE
Przewodnik po Wszechświecie zawiera w sobie o wiele więcej tego typu ciekawostek. Przede wszystkim jednak skupia się na ogólnym omówieniu kosmosu. Jako że jest to publikacja skierowana do młodszych Czytelniczek i Czytelników, całość napisana jest w bardzo przystępny sposób.
***
Przejdźmy jednak do treści. Książka rozpoczyna się od omówienia prawdopodobnego początku Wszechświata oraz teorii dotyczących powstania życia na naszej planecie. Autorki i Autorzy przybliżają koncepcję Wielkiego Wybuchu, kosmicznej inflacji, czy choćby teorii wszystkiego. Wyjaśniona zostaje również kwestia ewolucji oraz genetyki.
W drugiej części Podróży po Wszechświecie, dokładniejszej analizie poddano samą Ziemię: jej strukturę, oceany oraz wulkany. To jednak nie wszystko: bo czy wiecie czym jest tzw. strefa złotowłosej? Albo M-teoria? Lub zasada nieoznaczoności oraz [prawdopodobnie] najsłynniejszy kot świata – kot Schrödingera?
„Świat kwantowy to świat atomów i cząstek subatomowych, podczas gdy świat klasyczny to świat ludzi i planet. Okazuje się, że bardzo się one od siebie różnią!”
Przewodnik po Wszechświecie, Lucy i Stephen Hawking, tł. Robert Filipowski i Marek Krośniak, Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2021, s. 116.
Następnym tematem jest eksploracja Wszechświata, w którym dokładnie omówiono Układ Słoneczny wraz z jego planetami i niektórymi – lepiej zbadanymi – księżycami. Co znajduje się jednak poza naszym układem? Czym jest Alfa Centauri, Andromeda, czy choćby 55 Cancri? I jak zachowują się satelity w przestrzeni kosmicznej? I czy możliwe jest istnienie multiwersum?
Ciemnej materii i innym ciemnym obiektom Wszechświata poświęcono kolejny rozdział. Mowa w nim o specjalizacji Stephena Hawkinga – czarnych dziurach i osobliwości. Z innych kwestii: jeśli interesuje Was, czemu zawsze z Ziemi widzimy tylko jedną stronę księżyca, to właśnie w tym miejscu zostało to wyjaśnione.
Czy jesteśmy sami we Wszechświecie? Jak obliczyć, ile wysoko zaawansowanych cywilizacji może zasiedlać cały kosmos? Czy komety mogą być nośnikiem życia? I czy było lub jest ono na Marsie? Na te i inny pytania odpowie rozdział poświęcony życiu we wszechświecie.
Kolejny poruszany przez Autorki i Autorów temat to podróże w czasie. Czym jest czas i przestrzeń? A sama względność? Czy możliwe jest stworzenie tuneli czasoprzestrzennych?
Ostatni rozdział to spojrzenie w przyszłość. Dywagacje nad tym jak rozwinie się robotyka, AI, autonomiczny transport oraz druk 3D. Ponadto: czym jest komputer, maszyna Turinga, czy wreszcie – komputer kwantowy? Oraz przed jakimi wyzwaniami urbanistycznymi, ekologicznymi, politycznymi i żywnościowymi stoimy my, jako cywilizacja? Bardzo ważnym esejem jest również ten, w którym omówiono zasady bezpiecznego korzystania z internetu.
NIE TYLKO HAWKING
Książka jest autorstwa Lucy Hawking i Stephena Hawkinga [choć nie wiem, czy poza podpisaniem jego imieniem i nazwiskiem dwóch czy trzech esejów, Stephen Hawking jest odpowiedzialny za coś więcej w tej publikacji]. Należy jednak zaznaczyć, że mnóstwo tekstów zamieszczonych w Przewodniku po Wszechświecie napisały inne, równie kompetentne osoby. Ich imiona i nazwiska są wyszczególnione jedynie pod tytułem eseju na konkretnej stronie; w spisie treści – choć przecież pojawiają się te same tytuły – informacji o ich Autorkach bądź Autorach brak.
O danych zagadnieniach wypowiadają się osoby-autorytety, które rzeczywiście dobrze znają omawiany temat – za przykład niech posłuży Kip Thorne, który napisał rozdział o tunelach czasoprzestrzennych. Pozostałe Autorki i pozostali Autorzy to: prof. Bernard Carr, dr Brandon Carter, prof. Michael J. Reiss, Ammar Al Chalabi, prof. Ros E. M. Rickaby, prof. Tamsin A. Mather, dr Toby Blench, dr Sophie Hodgetts, Thomas Hertog, dr Paul Davies, Sasha Haco, Allyson Thomas, Kellie Gerardi, dr Richard Garriott de Cayeaux, dr Seth Shostak, lord Martin Rees, prof. Peter McOwan, dr Kate Darling, dr Demis Hassabis, Carissa Veliz,dr Raymond Laflamme, dr Tim Prestidge, dr Marco Springmann, Andy Taylor, Beth West, Dave King, Nitya Kapadia.
PRZEDRUK, EDYCJA ROZSZERZONA
Większość z zawartych w książce esejów pojawiło się już pierwotnie w innych książkach Lucy i Stephena Hawkingów. Chodzi tu o serię George i kosmos [opublikowaną w Polsce przez Zysk i S-ka, czyli tego samego Wydawcę co Przewodnika po Wszechświecie] – informacja ta jest podana we wstępie oraz w Podziękowaniu zamieszczonym na końcu książki [ale czemu nie na tylnej okładce?]. Dopiero jednak z Podziękowania dowiadujemy się, które teksty są nowe, a które zostały przedrukowane, i gdzie pierwotnie występowały: co jednak dziwne, osoba odpowiedzialna za przekład wspomnianego Podziękowania, nie przetłumaczyła nazw książek z serii o Georgu i kosmosie, zostawiając tytuły w ich pierwotnym brzmieniu wraz z informacją, które wydawnictwo wydało daną książkę i w którym roku. Dziwi mnie to tym bardziej, gdyż większość z tych książek została przecież w Polsce wydana. Pragnę to doprecyzować. W Podziękowaniu mamy więc:
- George’s Secret Key to the Universe (Corgi Books, 2007), a powinno być George i tajny klucz do wszechświata (Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2019),
- George’s Cosmic Treasure Hunt (Corgi Books, 2009), a powinno być George i poszukiwanie kosmicznego skarbu (Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2019),
- George and the Big Bang (Corgi Books, 2011), a powinno być George i Wielki Wybuch (Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2020),
- George and the Unbreakable Code (Corgi Books, 2014), a powinno być George i niezniszczalny kod (Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2020) oraz,
- George and the Blue Moon (Corgi Books, 2016), a powinno być George i błękitny księżyc (Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2021).
W Polsce nie została wydana jedynie część George and the Ship of Time (Corgi Books, 2018).
Brak adnotacji o naszym rodzimym przekładzie – w książce dla młodszych Czytelniczek i Czytelników – uważam za spore przeoczenie.
A, i tytuł serii George i kosmos zaczerpnąłem z opisu na lubimyczytać, gdyż w Podziękowaniu seria ta widnieje [chyba tylko tutaj] jako Wszechświat: praktyczny przewodnik George’a.
TYLKO JEDEN BŁĄD W DRUKU
W Przewodniku po Wszechświecie wyłapałem tylko jeden błąd, co przy tak sporej liczbie informacji, jest – moim zdaniem – całkiem niezłym wynikiem. Dotyczy on problemów z drukiem – zamiast 10 do potęgi drugiej widnieje „102” [przy dwójce zabrakło górnego indeksu]. Fragment ten wygląda następująco:
„[…] (lub 10 x 10 w zapisie matematycznym jako 102)”
Przewodnik po Wszechświecie, Lucy i Stephen Hawking, tł. Robert Filipowski i Marek Krośniak, Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2021, s. 360.
[i zapewne nawet bym o nim tutaj nie wspominał, ale to jednak książka skierowana do młodszych osób]
PODSUMOWUJĄC
Przewodnik po Wszechświecie to rewelacyjne kompendium wiedzy o kosmosie dla młodszych Czytelniczek i Czytelników. Eseje w nim zawarte zostały napisane przez kompetentne osoby, autorytety w swoich dziedzinach, które opisały dane tematy w bardzo przystępny sposób.
RECENZJA NA PODSTAWIE WYDANIA
Przewodnik po Wszechświecie, Lucy i Stephen Hawking, tł. Robert Filipowski i Marek Krośniak, Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2021, ISBN: 978-83-8202-070-0.
Za egzemplarz książki do recenzji dziękuję Wydawcy.