„Słownik to cierpliwy i nieznużony doradca, towarzysz kształcenia się i kulturalnego życia, kulturalnego obcowania z jakimkolwiek językiem, tak obcym, jak bodaj w większym stopniu własnym, z literaturą piękną i naukową.”
~ S. Urbańczyk [za: Wielki słownik języka polskiego PWN].
Podstawą pięciotomowego Wielkiego słownika języka polskiego PWN jest opublikowany piętnaście lat wcześniej, czterotomowy Uniwersalny słownik języka polskiego PWN, wydany pod redakcją naukową prof. Stanisława Dubisza. W najnowszej edycji Słownika część haseł zaktualizowano, a także dodano nowe wyrazy, które od chwili ukazania się USJP zdążyły zadomowić się w naszym języku.
Modyfikacje w stosunku do poprzedniej edycji były konieczne. Nie można by tak po prostu przedrukować starszego wydania – w języku polskim zaszło zbyt wiele zmian [wynikających przede wszystkim z technicyzacji i globalizacji]. A co za tym idzie, rozwinął się również styl komunikowania się: coraz większy nacisk kładzie się na formy zapośredniczone. Chodzi tu o rozmowy telefoniczne, wymianę wiadomości poprzez SMSy czy komunikatory. Należy również wskazać na wszelką aktywność związaną z publikowaniem w sieci, np. z zamieszczaniem swoich wypowiedzi w mediach społecznościowych.
Przekształciła się naszą rzeczywistość – również językowa. Celem WSJP było [między innymi] takie przystosowanie jednostek leksykalnych, by te jak najwierniej odzwierciedlały współczesny charakter otaczającego nas świata.
KRYTERIA DOBÓRU SŁÓW
Rzecz jasna, WSJP nie zawiera w sobie wszystkich funkcjonujących w języku polskim wyrazów [zakłada się, że tych jest około 200 000]. Do pięciu tomów dostały się te najczęściej używane i spotykane [myślę, że śmiało można określić je mianem najpopularniejszych]. Podobnie potraktowano kwestię hierarchii znaczeń danego wyrazu [w przypadku, gdy ten ma ich kilka], np.:
„pióro [1] <<wytwór naskórka ptaków w postaci cienkiej rurki z odchodzącymi promieniście włoskami, stanowiący okrywę ich ciała>> […] [2] <<narzędzie służące do pisania, dawniej zrobione z pióra ptasiego lub trzciny, później metalowe, osadzone na specjalnej obsadce>> […] [3] książk. [a] <<pisanie, tworzenie dzieł literackich, piśmienniczych>> […] [b] <<sposób pisania właściwy danemu autorowi; styl>> […] [c] <<pisarz, literat; autor>> […] [4] tech. <<narzędzie lub jego rozszerzona, spłaszczona część, przypominająca pióro ptaka>> […] [5] bud. <<<występ w boku tarcicy, np. w deskach podłogowych, w deszczułkach posadzkowych, służący do ich łączenia>>[…]”
Wielki słownik języka polskiego PWN. Tom III, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.
Tak dobór wyrazów jak i posortowanie znaczeń wynika z prostego faktu: WSJP jest słownikiem ogólnym, a więc skierowanym do wszystkich zainteresowanych.
WYDANIE JUBILEUSZOWE
Wielki słownik języka polskiego został wydany przez PWN w ramach obchodów stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Rangę tej daty podkreśla limitowane, staranne wydanie omawianego słownika – określanego zresztą mianem wydania jubileuszowego.
By uświadomić ogrom przedsięwzięcia, warto Wielki słownik języka polskiego PWN przedstawić w liczbach. Na pięć tomów [które mają łącznie 5814 stron] składa się ponad: 100 000 haseł, 150 000 znaczeń, 19 000 terminologii, 1 700 przysłów oraz 24 000 frazeologizmów.
Walory estetyczne: piękne, płócienne oprawy w czerwonym kolorze z tłoczonym liternictwem, zabezpieczone białą obwolutą, a do tego zapakowane w dodatkowy, dedykowany biały karton. Całość przyciąga wzrok [i pięknie prezentuje się na półce].
Wielki słownik języka polskiego PWN otrzymał wyróżnienie w konkursie Najpiękniejsze Książki Roku 2018. I nie ma w tym nic dziwnego – mało jest aż tak pięknie wydanych publikacji naukowych.
Poza walorami estetycznymi, WSJP cechuje też solidność – twarda oprawa i szyty blok gwarantują wysoką odporność na intensywne użytkowanie.
PODSUMOWUJĄC
Wielki słownik języka polskiego PWN to publikacja wyjątkowa – nie tylko ze względu na limitowane wydanie. To również – a może przede wszystkim – najbardziej aktualny, ogólny słownik języka polskiego dostępny na rynku wydawniczym [stan na 2022].
RECENZJA NA PODSTAWIE WYDANIA
Wielki słownik języka polskiego PWN. Tomy I-V, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018, ISBN: 978-83-01-19910-4.
Za egzemplarz Wielkiego słownika języka polskiego PWN do recenzji dziękuję Wydawcy.