O czym jest Accelerando? W bardzo dużym uproszczeniu mówi o tym jedna z postaci:
„Postmodernistyczna książka historyczna, i to z tej niespójnej szkoły, bo jak udokumentować dzieje ludzi, którzy w dowolnych momentach rozwidlają swoje tożsamości, leżą w grobie przez lata, żeby znów wrócić na scenę, i kłócą się z własnymi, relatywistycznie zakonserwowanymi kopiami?”
Accelerando, Charles Stross, tł. Wojciech M. Próchniewicz, MAG, 2009, s. 278.
Łącząca fabułę rodzina Macx’ów stanowi punkt odniesienia, dając tym samym poczucie ciągłości narracyjnej w świecie szybkich zmian. Accelerando to w uproszczeniu przyspieszenie, za którym nie tylko fikcyjne postaci, ale również i czytelnik – stara się nadążyć…
DANE WEJŚCIOWE
Historia rozpoczyna się na początku XXI wieku. Świat wykreowany w tym miejscu tylko niewiele odbiega od znanej rzeczywistości. Na scenę wkracza Manfred Macx, wizjoner, który gardzi pieniądzem, a jego walutą jest kreatywność. Do śniadania ma już kilka zatwierdzonych patentów, które przepisuje na fundację zajmującą się wolnością intelektualną, lub – rozdaje innym przedsiębiorcom – przez co sam, w ramach podziękowania ma pozagotówkowe środki na utrzymanie się.
Manfred jest zakochany w Pameli, kobiecie pracującej w Urzędzie Skarbowym i jego seksualnej dominie. Kobieta ta nie ściga swoich klientów, lecz zachęca, by ci wracali do kraju i tam odprowadzili podatki – co do Manfreda, wyliczyła, że jest on dłużny ponad 12 milionów dolarów. Albo raczej: tyle miałby do odprowadzenia podatków, gdyby nie rozdawał swoich pomysłów na prawo i lewo…
SKOMPLIKOWANIE
Charles Stross w Accelerando wykreował oszałamiającą, momentami wręcz przytłaczającą swym ogromem wizję świata. Początek historii to rozwinięcie znanych nam technologii, ale później wszystko ulega coraz większej i szybszej komplikacji. Autor, pomimo zarzucaniem czytelnika naukowymi lub specjalistycznymi terminami, co ważniejsze lub trudniejsze zwroty stara się wyjaśnić – choćby na podstawowym poziomie.
Pomimo tego, książka ma wysoki poziom wejścia – konieczne jest albo ślęczenie ze słownikiem, albo posiadanie wiedzy z zakresu: informatyki, sieci komputerowych, sztucznej inteligencji, fizyki, medycyny, ideologii, prawa, ekonomii, etc. Trudno wyliczyć wszystko, czy zajmuje się Stross w Accelerando, bo natłok pomysłów, konceptów i idei jest tak ogromny, iż czasami coś, co u innych twórców zajęłoby całą monografię, w Accelerando potrafi być streszczone w jednym akapicie.
DURA LEX, SED LEX
Accelerando stoi prawem. Autor zastanawia się nad konsekwencjami rozwoju technologicznego – tego, jak postęp może wpłynąć na prawo (i vice versa). Postaci często wykorzystują kruczki prawne, wymyślają sposoby jak dane przepisy obejść lub namieszać tak, by działać zgodnie z nimi. Kiedy indziej dochodzi nawet do tego, iż prawo zostaje skodyfikowane na nowo – byle tylko utrudnić życie np. korporacjom.
W tym względzie, książka Stross’a przypomina prawnicze piekło znane choćby z Procesu Kafki. Prawo jest ponad wszystkim, a jego surowość i szczegółowość dopadnie człowieka choćby i w kosmosie. Jurysdykcja jest bowiem pojęciem względnym, tak jak i w ogóle sam człowiek.
CZYM JEST CZŁOWIEK?
Inną sprawą jest to, jak zmieniać będzie się definicja (jej zakres) człowieka. Czy byty pozbawione ciał, same świadomości to też ludzie? Czy byty, które nie pamiętają ciał, bo od zawsze były w formie cyfrowej, to też ludzie? Kiedy kończy się człowiek, a zaczyna coś innego? Czy człowiek może istnieć tylko do czasu, dopóki pamięta swoją maszynę białkową?
EKONOMIA
Kolejnym filarem Accelerando jest ekonomia. Stross wskazuje ją jako jeden z wyznaczników postępu. To dążenie do zysku napędza zmiany, jednak walutą może być w przyszłości coś innego niż zwykły pieniądz. W pewnym momencie książki ekonomia staje się na tyle zawiła, iż nie jest już dostępna dla „zwykłego” człowieka. Określona mianem Ekonomii 2.0, staje się domeną bytów, które z ludzkością nie mają już właściwie nic wspólnego.
„Jeśli chcesz zrezygnować z tego kontraktu, miej na uwadze, że inne światy mogą działać na Ekonomii 2.0 lub nowszych. Te systemy transferu wartości są wydajniejsze – a tym samym społeczeństwa bogatsze – niż Ekonomia 1.0, ale prawdziwe uczestnictwo w Ekonomii 2.0 jest niemożliwe bez dehumanizującej operacji ośrodków poznawczych. Zatem, w kryteriach bezwzględnych, choć społeczeństwo, w którym się znalazłeś, jest bogatsze niż wszystkie, o jakich słyszałeś, w porównaniu ze swymi sąsiadami jest ubogim zaściankiem.”
Accelerando, Charles Stross, tł. Wojciech M. Próchniewicz, MAG, 2009, s. 332
AKCELERACJA
Wraz z rozwojem akcji, czytelnik staje się świadkiem gwałtownych przemian – właściwie wszystkiego. Począwszy od technologii, aż po samego człowieka. Tego typu transformacje muszą mieć jakiś punkt szczytowy (technologiczna osobliwość) – sufit, w który uderzy ludzkość, a poza który wyjść mogą jedynie byty o inteligencji przekraczającej pojmowanie człowieka; a więc i uniemożliwiającej kontakt z nim.
Tempo zmian sprawia, iż teraźniejszość to właściwie historia, a samo pojęcie czasu jest raczej umowne.
„Historia to obcy kraj, a starzy ludzie to przymusowi emigranci, zmęczeni ciągłą podróżą.” s. 347
Accelerando, Charles Stross, tł. Wojciech M. Próchniewicz, MAG, 2009, s. 347
UCZTA INTELEKTUALNA
Accelerando czyta się przede wszystkim dla przedstawionych przez autora idei. Pomysły, którymi Stross zasypuje czytelnika momentami przytłaczają, zmuszając do uważnej lektury. Cierpi na tym sama fabuła i postaci, które momentami zdają się być jedynie pretekstem do przedstawienia kolejnych, coraz to śmielszych, wizji przyszłości. Losy bohaterów nie wzbudzają przez to emocji; związki między nimi co najwyżej zdumiewają – głównie przez pryzmat tego, w jaki sposób funkcjonują. Uczuć w książce raczej brak, wszystko o czym pisze Stross ma pobudzać intelekt i wyobraźnie, nie serce.
PODSUMOWUJĄC
Accelerando to twarda fantastyka naukowa (hard s-f), w której liczy się przede wszystkim przedstawiona wizja. Oszałamiająca, momentami przytłaczająca wręcz idea świata, w którym przyszło funkcjonować ludzkości. Charles Stross połączył w swej powieści wiele dziedzin naukowych, dając czytelnikowi możliwość zetknięcia się z konsekwencjami technologicznego rozwoju. Futurologiczne zacięcie widoczne jest w każdym nakreślonym przez autora zdaniu. Nawet zakrawające o szaleństwo idee, stają się możliwe na naszych – czytelniczych – oczach. O ile tylko nadążą one za narzuconym przez autora tempem.
DARMOWY EBOOK
Accelerando w języku angielskim można pobrać legalnie ze strony autora, w postaci pliku ePub, MobiPocket, Aportis oraz RTF. Przed pobraniem pliku należy zapoznać się z licencją.
TEKST W OPARCIU O WYDANIE:
Accelerando, Charles Stross, tł. Wojciech M. Próchniewicz, MAG, 2009. ISBN: 978-83-7480-115-7