Nie przemawiam tu więc jako nauczyciel ani wyznawca buddyzmu, tylko jeden z ponad siedmiu miliardów ludzi, któremu leży na sercu los ludzkości i chciałby coś dla niej zrobić.”
Ponad religią. Etyka dla wszystkich, Dalajlama, tł. Adam Kozieł, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2024, s. 31.
ETYKA ŚWIECKA
Istotną, a być może nawet najistotniejszą kwestią jest podkreślenie w Ponad religią świeckiego charakteru etyki. Przy czym „etyka świecka” w tym rozumieniu nie stanowi kontry dla religii [ani też nigdy jej nie potępia] – może istnieć obok, jak i być czymś dla niej uzupełniającym. Dzięki takiemu podejściu, co wielokrotnie podkreśla Dalajlama, etykę świecką mogą stosować wszyscy: zarówno osoby wierzące, jak i niewierzące.
„Tolerancja religijna Gandhiego nie jest w Indiach niczym niezwykłym. Niemal dwa tysiące lat temu Aśoka kazał wyryć na swoim filarze wezwanie do „szanowania cudzej wiary, jako że wzmacnia to także własną”. Kultura klasyczna – o czym wiemy z sanskryckich pism – była tolerancyjna i otwarta na debatę, a poglądy filozoficzne stanowiły przedmiot dysput od najdawniejszych czasów. Poważano nawet doktryny żywo przypominające współczesny materializm i ateizm!”
Ponad religią. Etyka dla wszystkich, Dalajlama, tł. Adam Kozieł, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2024, s. 21.
POTRZEBA ETYKI ŚWIECKIEJ
W coraz to bardziej złożonym i przemieszanym kulturowo i religijnie świecie, coraz trudniej o wyznaczenie wspólnych standardów etycznych. Proponowane przez Dalajlamę rozwiązania [np. nauka etyki w szkołach na przedmiotach innych niż religia] wychodzą ponad wyznanie, podkreślając potrzebę znalezienie etyki wspólnej dla wszystkich ludzi. Stosowanie się do tych samych etycznych zasad, na pewno sprawiłoby, że świat byłby lepszym miejscem dla każdej i każdego z nas. W tym miejscu, można sobie jednak zadać pytanie – czy etyka opisana przez Dalajlamę nie jest jedynie utopijną wizją?
UTOPIA CZY OPTYMIZM?
Czy mowa więc o utopii? Zdecydowanie nie. Ponad religią zawiera w sobie ważne przesłanie [choć Autor nie określa go tak górnolotnie, według niego to po prostu propozycja] – w codziennym życiu należy kierować się przede wszystkim współczuciem, i to w stosunku do wszystkich ludzi [tak, do wrogów również].
Jeśli miałbym wejść w jakąś polemikę z książką Dalajlamy, powiedziałbym, że czasami zawiera ona w sobie zbyt optymistyczną wiarę w ludzkość, a dokładniej – wiarę w to, że ludzkość uczy się wyciągać wnioski na przyszłość w oparciu o przeszłość, lub o teraźniejszą kondycję świata. Dodam może, że jednak taka dyskusja miałaby sens w chwili publikacji Ponad religią – w 2011 roku. Obecnie, natrafiając na te fragmenty tekstu, można jedynie czuć żal, że właśnie tak nie wygląda współczesna cywilizacja…
TRENING CZYNI MISTRZA
Wróćmy jednak do książki: jest ona podzielona na dwie części. W pierwszej- etyce świeckiej – Autor przedstawia teorię etyki opierającą się na wspomnianym wcześniej współczuciu. W drugiej natomiast, Dalajlama przechodzi do kwestii praktycznych, tzn. do samorozwoju opartego na medytacji i uważności.
„Lokowanie źródła problemów w czynnikach zewnętrznych jest naturalną reakcją – zwłaszcza gdy nie ma się zwyczaju obserwowania własnego umysłu. Intrygantów i podżegaczy z reguły nie szukamy w sobie, jeśli jednak dobrze się zastanowimy, znajdziemy ich właśnie tam. Prawdziwym wrogiem są nasze destrukcyjne skłonności.”
Ponad religią. Etyka dla wszystkich, Dalajlama, tł. Adam Kozieł, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2024, s. 130.
Tego typu praca nad sobą wymaga ogromnej samodyscypliny, cierpliwości i regularności – efekty nie są natychmiastowe, ale przychodzą z czasem. Dalajlama daje przy tym konkretne wskazówki jak medytować: jaka pozycja ciała przynosi najlepsze rezultaty, jak kontrolować oddech, czy co robić, gdy straci się koncentrację, itd.
Praktyczne rady zawarte w Ponad religią mogą przywodzić na myśl psychoterapię; zresztą, ich stosowanie, może być również i ciekawym [i zapewne skutecznym] uzupełnieniem dla niej.
PODSUMOWUJĄC
Ponad religią to ten typ głęboko humanistycznej publikacji, który powinien przeczytać każdy. Mądrego zawsze warto posłuchać, a w tym przypadku – poczytać.
RECENZJA NA PODSTAWIE WYDANIA
Ponad religią. Etyka dla wszystkich, Dalajlama, tł. Adam Kozieł, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2024, ISBN: 978-83-8196-770-9.
Za egzemplarz książki do recenzji dziękuję Wydawcy.