„Ożywić i sprzedać przedmiot” – oto dewiza antykwariuszy!
Sztuka czy biznes? Sekrety antykwariuszy, Dorota Żaglewska, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2019, s. 10.
WYWIAD POGŁĘBIONY
Na Sztukę czy biznes składa się m.in. dziewiętnaście rozmów przeprowadzonych w latach 2011-2014, które – zgodnie z zastosowaną przez Dorotę Żaglewską metodologią badań – są indywidualnymi, pogłębionymi wywiadami. Tego typu podejście pozwala na zdobycie interesujących informacji w sposób naturalny, bez wpływu osób trzecich i bez rozpraszających bodźców zewnętrznych [w przeciwieństwie do zwykłej rozmowy, respondent skupia się w pełni na wywiadzie; w określonym czasie i miejscu odpowiada na zawarte w kwestionariuszu pytania otwarte, skonstruowane w taki sposób, by niczego nie sugerowały]. Co istotne, rozmówca odpowiada spontanicznie; mówi jak chce i o czym chce w danym temacie. Autorka nie wprowadziła jednak do książki wszystkich zebranych odpowiedzi jeden do jednego:
„Niektórzy wprost deklarowali, że wszystko, co powiedzieli, może być podpisane ich imieniem i nazwiskiem, inni zachowywali obojętność wobec ewentualnej możliwości powiązania wypowiedzi i respondenta. Zdarzali się jednak i tacy, którzy bardzo skrupulatnie autoryzowali transkrypcję wywiadu, dokonując korekt nie tylko w zakresie merytorycznym, ale nawet gramatycznym, jakby w obawie, że zostanie im zarzucona niepoprawność. Inni prosili o usunięcie tych części wywiadów, które uznali za zbyt skrajne, ryzykowne czy krytyczne. Powodowani byli czasem obawą, że „powiedzieli za dużo”, a nawet przyznawali się do lęku, że wywiad był jedynie pretekstem dla mnie, by wydobyć dane o kolekcjonerach czy strategii handlowej. Bywali też i tacy rozmówcy, którzy zgadzali się na wykorzystanie jedynie zaakceptowanych przez siebie fragmentów wypowiedzi, tłumacząc, że całość transkrypcji nie jest w ich oczach wywiadem, lecz rozmową, i to o zbyt swobodnym charakterze, żeby można ją było cytować.”
Sztuka czy biznes? Sekrety antykwariuszy, Dorota Żaglewska, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2019, s. 14-15.
RESPONDENCI
Do swoich badań Autorka szukała osób, które reprezentowałyby wszystkie grupy związane z rynkiem sztuki. Żaglewska rozmawiała więc z: przedstawicielami domów aukcyjnych, galerii i antykwariuszami, ekspertami oraz doradcami z zakresu rynku sztuki, handlarzami z giełd antyków czy targów staroci. Wywiady udało się także przeprowadzić z: osobą związaną z edukacją na temat rynku sztuki i antyków, prawnikiem zajmującym się obrotem dzieł sztuki, dziennikarzem rynku sztuki oraz z właścicielem pewnego serwisu internetowego.
TREŚĆ
Całość materiału została podzielona na osiem rozdziałów. Żaglewska nie opiera się tylko na tym, czego dowiedziała się podczas wywiadów [choć od tego rozpocząłem niniejszą recenzję, gdyż uważam, że to one są przysłowiową „wisienką na torcie”]. W książce mnóstwo jest również informacji pochodzących z książek czy ze źródeł internetowych [bibliografia przedstawia się całkiem imponująco]. Część teoretyczna została tutaj uzupełniona o praktykę.
Zebrana w książce wiedza to przede wszystkim specyfika rynku sztuki oraz jego uczestników. Podczas lektury Sztuki czy biznesu miałem poczucie, że uchylony mi został rąbek tajemnicy zawodowej; że oto mogę podejrzeć tenże rynek od zaplecza. Rynek, który jest środowiskiem zarówno elitarnym i/lub hermetycznym, jak i opartym na informacji [zwłaszcza tej jakościowej; choć – jak udowadnia Autorka – spore znaczenie może mieć też plotka].
Istotną kwestią w książce jest także wiedza ekspercka – jak się ją zdobywa i jak się ją wykorzystuje; np. stawianie ekspertyz, określanie autentyczności czy choćby zaufanie do opinii szanowanych [a czasami wręcz „konsekrowanych”] osób. Zasięgnięcie po radę eksperta ma znaczenie, gdyż ze względu na nieprzejrzystość rynku sztuki, istnieje ryzyko związane z falsyfikatami [zdarzają się również nieautentyczne certyfikaty czy fikcyjne aukcje].
Żaglewska przedstawia także historię polskiego rynku sztuki oraz mechanizmy związane z zawyżaniem, zaniżaniem oraz spekulacją ceny danego obiektu.
Równie ciekawie prezentuje się rozdział związany z emocjami – tzn. z pozafinansowym podejściem do danych obiektów. Bo czy sztukę nabywa się dla jej walorów estetycznych, uczuć, jakie potrafi w nas wzbudzić? A może ta emocjonalna otoczka służyć ma jedynie temu, by maskować pewne postawy [mówiąc wprost: by nie mówić tylko o wartości materialnej i potencjalnym zysku]?
PODSUMOWUJĄC
Sztuka czy biznes to publikacja, która rzeczywiście odsłania sekrety antykwariuszy. Ale nie tylko, Dorota Żaglewska bowiem przygląda się rynkowi sztuki w sposób holistyczny, biorąc pod uwagę reprezentantów z całego środowiska. Autorka pozwala spojrzeć na sprzedawców, ekspertów czy nabywców. Co jednak najważniejsze – Sztuka czy biznes pozwala zajrzeć za kulisy, zrozumieć lepiej czym jest i jak działa rynek sztuki w Polsce.
RECENZJA NA PODSTAWIE WYDANIA
Sztuka czy biznes? Sekrety antykwariuszy, Dorota Żaglewska, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2019, ISBN: 978-83-01-20195-1.
Za egzemplarz książki do recenzji dziękuję Wydawcy.