W okolicach roku 2000, w fabryce korporacji R.U.R. [skrót od Roboty Uniwersalne Rossuma] produkowane są maszyny mające być tanią siłą roboczą. Ich wyższość nad fizycznymi pracownikami jest znacząca – dzięki wprowadzeniu robotów, można obniżyć koszty produkcji o blisko osiemdziesiąt procent. Tak ogromne zmiany muszą przyjąć charakter przemysłowej rewolucji, zwłaszcza, iż na maszyny popyt jest ogromny – zamówienia spływają z całego świata…
ROBOTY UNIWERSALNE ROSSUMA
To Karel Čapek wymyślił i rozpowszechnił – za sprawą swego dramatu – słowo robot. Co jednak różni Roboty Uniwersalne Rossuma od dzisiejszej definicji robota, to fakt, iż w korporacji R.U.R. tworzono maszyny biologiczne – bez komponentów mechanicznych, elektrycznych czy elektronicznych. Roboty te z wyglądu nie różniły się od ludzi. Były one pozbawione jednak ludzkich słabości oraz – emocji.
Dramat Čapka ani trochę się nie zestarzał. Można stwierdzić, iż wybiegł on nawet w przyszłość, w swojej technologicznej wizji prześcigając wielu późniejszych twórców. Ci bowiem, tworząc roboty na kształt człowieka, pozostawiali w ich środku zaawansowaną technologię [co najwyżej imitującą tkanki ludzkie].
MOC STWÓRCY
Karel Čapek podejmuje w dramacie R.U.R. temat, który często przewija się w jego twórczości – zyskanie mocy zarezerwowanych do tej pory dla Boga. O ile w Fabryce absolutu ujarzmiono samego Boga, tak w R.U.R. wcielono się w jego rolę. Świadczy o tym – z ludzkiego punktu widzenia – możliwość kreacji życia. Powołania na świat istot na własny obraz i podobieństwo.
DRAMAT
Akcja Robotów Uniwersalnych Rossuma rozgrywa się w jednym miejscu, lecz na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Początkowo można odnieść wrażenie, iż osoby dramatu służą raczej przedstawieniu konkretnych poglądów niż wprowadzeniu na scenę ludzi z krwi i kości [na szczęście, jest to wrażenie złudne]. W poważne dialogi wplata się absurd i komizm, dzięki któremu lektura nie zamienia się w nudny wykład. Karel Čapek daje do myślenia, jednocześnie bawiąc.
PODSUMOWUJĄC
R.U.R. to dramat z 1920 roku, który zdaje się bardziej aktualny dziś, niż w momencie wydania. Porusza szalenie istotne kwestie w stechnicyzowanym świecie [a dokładniej: w czasach, w których człowiek pracuje nad stworzeniem AI]. Karel Čapek napisał fantastycznonaukową, filozoficzną rozprawę, kładącą niejako fundamenty dla kolejnych pokoleń filozofów, futurologów, czy twórców z nurtu SF. Pomijając jednak całkowicie wizjonerskość Autora – Roboty Uniwersalne Rossuma to wyborna lektura, która zadowoli osoby zainteresowane dramatem oraz klasyczną literaturą SF.
TEKST NA PODSTAWIE WYDANIA:
R.U.R., Karel Čapek, tł. Martyna M. Lemańczyk, Fundacja Nowoczesna Polska, 2021, ISBN: 978-83-288-6195-4 [publikacja dostępna bezpłatnie w serwisie Wolne Lektury].